સરગવો Moringa એ શાકભાજી પાકોમાં એક અગત્યનુ સ્થાન ધરાવે છે. સરગવો Moringa એક બહુવર્ષીય ખેતી માટે એક ઉત્તમ ખેતી પાક છે. જેની એક વાર વાવેતરા
કર્યા બાદ ૧૦-૧૫ વર્ષ સુધી ઓછી માવજત અને ઓછા પાણી એ વધુ નફો રળી શકાય છે.
સરગવાને અંગ્રેજીમાં મોરીંગા Moringa
, હિંદીમાં સહજન(सहजन) કહેવામાં આવે છે. દક્ષિણ ભારતામાં
તમીલનાડુ, આંધ્રપ્રદેશ, કર્ણાટક, કેરાલા રાજ્યોમાં ખુબજ બહોળા પ્રમાણમાં
રસોઈમાં વપરાય છે. રસોઈમાં સરગવાની સીંગ (Drumstick),
પાનની ભાજી, ફુલ, મુળ, બધાજ ભાગોને જુદી જુદી રીતે ઉપયોગ કરી શકાય છે. સરગવામાં વિટામીન-બી,
વીટામીન-સી, કાર્બોહાઈડ્રેટ્સ ૪%, પ્રોટીન ૩% અને વીપુલમાત્રામાં ખનીજ
તત્વો રહેલા છે.સરગવાના નીયમીત ઉપયોગથી
સંધિવા, પક્ષાઘાત, સોજા, પથરી, એસીડીટી, ખોરાક ન પચવો જેવી બિમારીઓથી છુટકારો
મળે છે.
સરગવની આધુનીક ખેતી કરવા નીચેનાં મુદ્દા ધ્યાનમાં રાખવા –
જમીન:
સરગવાના પાક માટે સામાન્ય રીતે સમગ્ર ગુજરાતની જમીન માફક આવે છે. તેમ છતા જમીનમાં સેંદ્રીય તત્વો વધુ પ્રમાણમાં હોય તથા નદી-ઝરણા રેતાળ જમીનમાં પણ એનુ વાવેતર કરી શકાય છે.
હવામાન:
સરગવા માટે ગરમ અને ભેજવાળુ સમશીતોષ્ણ
વાતાવરણ વધુ અનુકુળ રહે છે. વધુ પડતી ગરમી અથવા ઠંડી છોડના વિકાસમાં અવરોધ ઉભો કરે
છે.
બિજ માવજત અને જાતો:
ગુજરાતના વાતાવરણમાં PKM 1 & PKM 2 એમ બે જાતો વધુ અનુકુળ રહે છે. જે ઓછી માવજતે અને સાનુકુળ
પરીસ્થીતીઓમાં ટકી રહેવા સક્ષમ છે. આ જાતો તમીલનાડુ યુનિ. દ્વારા શંશોધીત જાતો છે.
વાવણી બાદ છ માસ પછી ૬ મહિના પછી શીંગોનુ ઉત્પાદન ચાલુ થઈ જાય છે. એક સારા વૃક્ષ
ઉપરથી એક સિઝનમાં ૫૦ થી ૬૦ કીલોગ્રામ ઉત્પાદન મેળવી શકાય છે.
અન્ય બીજી પંજ શંશોધીત જાતે છે જેવીકે કોંકણ રુચિકા, જાફના અન્ય લોકલ સ્થાનીક પણ ખેડુતો દ્વારા શંશોધિત જાતોનુ વાવેતર કરી
શકાય છે.
રોપણી:
સરગવાની ખેતીના વાવેતર કરવાનો સમય ઉનાળામાં ૪૫ સે.મી * ૪૫ સે.મીના
ખાડા કરી કરી છોડ થી છોડાનું અંતર ૬ મીટર રાખી વાવેરા કરવું. ખાડામાં ઉઘઈ નિયંત્રણ
માટે પેરાથિયોમ ડસ્ટ ૩૦ ગ્રામ છાણીયા ખાતર સાથે આપવાની વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા ભલામણ
કરવામાં આવે છે. આ મિશ્રણ તૈયાર કર ખાડા પુરી દેવા અને ચોમાસાનાં પ્રથમ વરસાદ બાદ
તમારા એરીયાને માફક જાતની કટકા કલમ અથવા રોપા લાવી તેનુ વાવેતર કરવુ. જો છોડની
જાડાઈ ઓછી હોય તો તેના સપોટ માટે વાંસની લાકડી અથવા ટેકો લગાવી તેને હાઈટ આપી શકાય
છે.
ખાતરો:
ઓર્ગેનીક પધ્ધતીથી સરગવાનુ વાવેતેર કર્યુ હોયતો દર ૨૦ દિવશે ૫૦%
જીવામૃત અને ૫૦% પાણી સાથે એ દ્વારણનો છંટકાવ કરવો. પોટાશ માટે આંકળાનાં પાન ૧૦
દિવસ સુધી ગૌ-મુત્રમાં કોહવાઈને તેનો છંટકાવ કરવો.
પિયત:
ચોમાસામાં વરસાદ ખેંચાયતો જરૂરત મુજબ હળવું પાણી આપવું. ફુલ બેસતી
વખતે શીગોનાં ઉત્પાદના વખતે દર ૩૦ દિવશે
પાણી આપવુ એની સાથે જીવામૃત આપવુ.
ઉત્પાદન:
સરગવાના વાવેતરનાં એક વર્ષ પછી દર ૬ મહિના પછી તેની શીંગોની વિણી
આવે છે. સરખી લંબાઈની તંદુરસ્ત,
મધ્યમ જાડાઈવાળી શીંગોને
ઉતારી તેને યોગ્ય માત્રામાં એની નાની-નાની જુડીયો બનાવી સ્થાનિક માર્કેટમાં અથવા
એક્ક્ષ્પોર્ટ માર્ટેકમાં તેનુ વેચાણ કરી શકાય છે.
વેલ્યુ એડીશન:
- સરગવાના પાનનો પાવડર
- સરગવાની શીંગોનો પાવડર
- સરગવાના પાનની ટેબલેટ
- સરગવાના પાનનો છાસ મસાલો
- સરગવાની શીંગોની કાચરી
- સરગવાના મુળનુ અથાણુ
The following points should be kept in mind for modern cultivation of Sargav -
- Sargwana leaf powder
- Powder of Sargani pods
- Sargwana leaf tablet
- Chhas masala of Sargwana leaves
- Sargwani's hornbill
- Pickle of Sargwana root